Turmalin
Priredila: Pava SavićevićOvo je mineral veoma složenog hemijskog sastava i može sadržati do čak 15 elemenata, mada se ukratko može definisati kao boro-alumosilikat magnezijuma i gvožđa sa sadržajem kalcijuma, alkalija i vode. Turmalin je pneumatolitski mineral i u uslovima površinskog raspadanja je veoma otporan i često koncentrisan u pješčanim nanosima.Djelovanjem hidrotermalnih rastvora ovaj mineral prelazi […]
Talk
Priredio: Ivan MijanovićTalk je poznat kao najmekši mineral na Zemlji. Na Mosovoj skali tvdoće ima broj jedan i može se lako oštetiti noktom. Talk se kristališe monoklinalno u vidu listastih ili jedrih agregata, i ima savršeno cijepanje. Mineral talk nastaje metamorfno ili hidrataviono alteracijom olivina ili drugih magnezijumskih silikata bez aluminijuma, a javlja se u […]
Prenit
Priredio: Ivan MijanovićPrenit je mineral koji pripada grupi silikata, i koji ima široko rasprostranjenje na planeti Zemlji. On predstavlja smješu kalcijuma, aluminijuma, kiseonika i silicijuma. Javlja se u različitim bojama i oblicima, a dobio je ime po pukovniku H. fon Prenu, koji ga je prvi donio u Evropu sa Rta dobre nade.Prenit nastaje u šupljinama […]
Kvarc
Priredila: Pava SavićevićKvarc je hemijsko jedinjenje silicijuma i kiseonika. To je silicijum-dioksid i jedan je od najvažnijih petrogenih minerala. Najpopularniji je mineral koji se nalazi na Zemljinoj površini i zastupljen je u svim vrstama stijena, a njegova jedinstvena svojstva čine ga jednom od najkorisnijih prirodnih supstanci. Na Mosovoj skali ovaj mineral zauzima sedmo mjesto. Kristališe […]
Hematit
Priredila: Pava SavićevićOvaj mineral predstavlja jednu od najvažnijih ruda gvožđa i jedan je od „najugroženijih“ minerala u zemljinoj kori. To je gvožđe oksid Fe₂O₃ i kristališe heksagonalno. Javlja se u ljuspastim agregatima ili u veoma sitnozrnim, jedrim masama. Ime je dobio po grčkoj riječi haima – krv, zbog svoje crvene boje, mada može biti i […]
Beril
Priredio: Ivan MijanovićBeril je veoma rijedak mineral, koji se javlja u magmatskim i metamorfnim stijenama. On se kristališe heksagonalno, a javlja se u pegmatitima, mikašistima i riolitima. Kristali mogu biti znatnih veličina; pronađeni su dugački i do 8 metara. Mineral beril može biti i kratak, tvrd kristal, a ponekad se mogu javiti i u vidu […]
Halit
Priredio: Ivan MijanovićHalit je prirodni oblik soli, a po svom sastavu predstavlja natrijum-hlorid (NaCl). Može se naći u čvrstom stanju (kamena so) ili u rastvorenom stanju u okeanima, morima i slanim jezerima. Naslage halita mogu se naći i u vidu podzemnih depozita, koji mogu dostići značajnu dubinu. Takođe, halit se može nataložiti i pored sonih […]
Kalcedon
Priredio: Ivan MijanovićKalcedon pripada mineralima iz silikatne grupe, čija je struktura kriptokristalaste, tj. njegova struktura je na prelazu između amorfne i kristalne. On se javlja u sočivastim, bubrežastim i slojevitim oblicima različitih boja, a nastaje hidatogeno ili hidrotermalno na niskim temperaturama, i čini prelaz između opala i kvarca. Crveni ili crvenomrki naziva se jaspisom, prozirni […]
Oniks
Priredio: Ivan MijanovićOniks je poludragi kamen koji predstavlja jednu vrstu kalcedona, i na njegovoj se površini u većini slučajeva javljaju se paralelne trake. U okviru ove trakaste strukture, uglavnom se smjenjuju bijela, crna i siva boja, a u nekim slučajevima i bijela i tamnosmeđa. U svom čvrstom crnom obliku, oniks se najviše javlja u crnoj […]
Ahat
Priredio: Ivan MijanovićAhat je mineral koji pripada grupi silikatnih minerala, a predstavlja kriptokristalasti varijetet kvarca, tačnije kalcedona, i ima trakastu strukturu. On je dobio ime po riječi Ahat (sada Drilo) na Siciliji, u čijoj je neposrednoj blizini ovog minerala bilo u izobilju. To je poludragi kamen, koji se može javiti u različitim bojama, a kristališe […]
Sedimentne stijene
Priredio: Marko DraškovićSedimentne stijene su one koje su nastale u procesu sedimentacije ili taloženja, pa su se zbog toga nazivale i taložne stijene. Proces stvaranja sedimentnih stijena se odigrava u opštem slučaju u četiri faze, s tim što neka od njih može i da izostane.Prva faza je površinsko raspadanje, tj skup egzogenih procesa koji usitnjavaju […]
Metamorfne stijene
Priredio: Marko DraškovićMetamorfne stijene su tip stijena ispod Zemljine kore, koje su formirane promjenom sastava stijene koja je već postojala na tom mjestu (protolita). Ta promjena uslova u kojima se stijena u unutrašnjosti Zemlje nalazi, se naziva metamorfizam, a njegovi produkti su metamorfne stijene ili metamorfiti. Originalna stijena trpi promjene pritiska i temperature što dovodi […]
Magmatske stijene
Priredio: Marko DraškovićStijene koje su prve nastale na našoj planeti Zemlji su magmatske stijene. One su nastale hlađenjem magme ili lave, a nastaju i dan danas kao posljedica magmatskih procesa.Na osnovu dosadašnjih istraživanja izveden je zaključak da ,,izvorneˮ ili čiste magme u prirodi ima veoma malo. Nasuprot toj činjenici u prirodi srećemo veliki broj vrsta […]
Gips
Priredio: Ivan MijanovićGips je mekani mineral sulfata koji se najčešće nalazi u slojevitim sedimentnim naslagama u kombinaciji sa halitom, anhidritom, sumporom, kalcitom i dolomitom. Gips je vrlo sličan anhidritu, a razlikuju se u tome što gips sadrži vodu, a anhidrit je bez vode. Gips je najčešći mineral koji se javlja iz grupe sulfata. Oblikuje se […]
Getit
Priredio: Ivan MijanovićMineral getit, je mineral koji se eksploatiše uglavnom zbog velikog sadržaja gvožđa. Ovaj mineral je dobio ime po njemačkom dramaturgu i piscu Johanu Volfgangu fon Geteu. Getit pripada grupi oksida, i ima priključenu hidroksilnu grupu (molekul koji sadrži jedan atom kiseonika i jedan atom vodonika). Boja kristala koji se javalju u sastavu getita […]
Sumpor
Priredio: Ivan MijanovićSumpor (samorodni) se često nalazi u prirodi, koji na sobnoj temperaturi predstavlja žutu čvrsta supstanca. Kristališe se rombično, krt je i male tvrdoće. On se najčešće javlja u vidu skrama, prevlaka i zemljanih masa. Obzirom da se ne rastvara u vodi, sumpor formira veliki broj jedinjenja. Sumpor reaguje i formira jedinjenja sa svim […]
Bazalt
Priredio: Ivan MijanovićBazaltne stijene čine osnovni dio okeanske kore. Njihova boja varira od tamnosive do crne, a sastavljene su uglavnom od bazičnog plagioklasa i monokliničnih piroksena, dok se u nekim situacijama javlja i olivin, kao bitan sastojak bazaltnih stijena. Bazalti imaju školjkast prelom, tako da kao građevinski materijal nemaju neku vrijednost. Struktura bazaltnih stijena je […]
Boksit
Priredio: Ivan MijanovićBoksit je stijena koja se formira od lateritskog zemljišta uz prisustvo vlažne tropske ili suptropske klime. To je elementarna ruda za dobijanje aluminijuma, i sav aluminijum koji je ikada proizveden izdvojen je iz boksita. On predstavlja mješavinu hidroksid aluminijumskih oksida, aluminijumskih hidroksida, minerala gline i nerastvorljivih materijala, kao što su: kvarc, hematit, magnetit, […]
Mermer
Priredio: Ivan MijanovićMermer je metamorfna stijena koje se stvara kada se krečnjak ili dolomit podvrgnu toploti i pritisku metamorfizma. Sastoji se uglavnom od minerala kalcita (CaCO3), ali sadrži i druge minerale, kao što su minerali gline, liskuni, kvarc, pirit, oksidi gvožđa i grafit. Mermeri najčešće nastaju na konvergentnim granicama tektonskih ploča, gdje su veliki djelovi […]
Zlato
Priredio: Ivan MijanovićZlato svoja svojstva zadržava i kada je izloženo vazduhu ili vodi. Hemijski, zlato je prelazni metal i čini ga skup od 11 elementa. To je jedan od najmanje reaktivnih hemijskih elemenata, te je čvrst pod normalnim uslovima. Zlato se javlja često u slobodnom elementarnom obliku, kao grumen ili zrno, u stijenama i nanosima. […]
Dolomit
Priredila: Pava SavićevićPo hemizmu, ovo je mineral CaCO3 x MgCO3, pri čemu sadržaji kalcijuma i magnezijuma pokazuju veoma mala kolebanja. Pronađen je u Dolomitskim Alpima. Često se javlja u pravilnim kristalima, ali ga nalazimo i u zrnastim agregatima. Za razliku od kalcita, rastvara se tek u zagrijanoj hlorovodoničnoj kiselini.Može nastati na razne načine, najviše metasomatski, […]
Korund
Priredila: Pava SavićevićKorund pripada grupi oksida (Al2O3), nastaje kontaktnim i regionalnim magmatskim procesima, a može nastati i hidrotermalno. Idiohromatski je bezbojan, dok uz primjese može dobiti razne boje. Poznat je po svojoj velikoj otpornosti, kao i tvrdoći, te na Mosovoj skali zauzima 2. mjesto, odmah iza dijamanta.Kristališe trigonalno, nekad u veoma lijepim oblicima, pa je […]
Kalcit
Priredila: Pava SavićevićPo hemizmu, ovo je karbonat kalcijuma CaCO3. On se pojavljuje u pločastim kristalima, ali gradi i agregate u kojima su zrna nepravilnog oblika. Sa hladnom hlorovodoničnom kiselinom veoma burno reaguje, oslobađajući ugljen-dioksid (CO2), pa se po tome razlikuje od sličnih karbonata. Nastanak ovog minerala može biti na razne načine, najčešće izlučivanjem iz voda […]
Magnetit
Priredila: Pava SavićevićOvo je po sastavu FeO x Fe2O3. Kristališe teseralno i često se javlja u veoma lijepim i pravilnim oktaedrima, i kao što mu ime kaže – magnetičan je. Magnetit nastaje magmatski, hidrotermalno, a u redukacionim uslovima može nastati i hidatogeno. Ulazi u sastav velikog broja magmatskih stijena i otporan je pri raspadanju, te […]
Mikroklin
Priredio: Ivan MijanovićMikroklin je mineral iz grupe feldspata, koji se kristališe u triklinskom sistemu. On je polimorfan sa ortoklasom i sanidinom. Oni su gotovo identični prema fizičkim svojstvima, a ponekad je nemoguće razlikovati jedne od drugih bez dodatnih analiza. Mikroklin ima potpuno uređenu kristalnu rešetku, i stabilan je na niskim temperaturama i visokim pritiscima. Ovaj […]
Ortoklas
Priredio: Ivan MijanovićOrtoklas pripada grupi silikatnih minerala, koji se nazivaju feldspati. Mineral je dobio ime grčke riječi koja znači „ravna fraktura“, koja se odnosi na ravni cijepanja ortoklasa. Ovo je monoklinični kalijski feldspat, ali sa većim stepenom uređenosti kristalne rešetke.Većina ortoklasa se formira tokom kristalizacije magme u intruzivnim eruptivnim stijenama, kao što su granit, granodiorit, […]
Grafit
Priredio: Ivan MijanovićGrafit se sastoji u cjelosti od ugljenikovih atoma, i ima hemijsku oznaku C. Grafit je najstabilniji oblik ugljenika pod normalnim uslovima. Kristališe heksagonalno u tabličastim kristalima, ljuspastim agregatima ili gustim masama. Veoma je otporan na toplotu.Javlja se u metamorfnim stijenama, kao rezultat smanjenja ugljenika tokom metamorfoze. Takođe, i u magmatskim stijenama i meteoritima. […]
Pirit
Priredio: Ivan MijanovićMineral pirit, je gvožđev sulfid, sa formulom FeS2. Ovaj mineral ima metalni sjaj i blijedo mesing-žutu boju, i kada se gleda njegova površina podsjeća na zlato. Otuda i poznati nadimak – zlato za budale. On se u prirodi javlja u tri strukturne modifikacije: pirit – teseralna, markasit – rombična, meljnikovit – želna. Kristališe […]
Muskovit
Priredila: Pava SavićevićMuskovit je hidratisani alumosilikat kalijuma K(Al2Si3O10) (OH)2. Ukoliko je u procesu nastajanja ovog minerala kristalisao iz magmatskog rastopa uz prisustvo lako isparivih sastojaka, njegove liske mogu biti i oko 1 m u prečniku. Suprotno ovom, u nekim procesima može nastati sitno ljuspasti varijetet – sericit, kod koga se kristali golium okom ne vide.Nastaje […]
Olivini
Priredila: Pava SavićevićOlivini predstavljaju izomorfnu smješu magnezijumsko-gvožđevitih silikata. Kristališu rombično u obliku kratkostubičastih kristala ili se pojavljuju u zrnastim agregatima. Naziv su dobili po svojoj boji, koja je u većini slučajeva – maslinasto zelena.Nastaju iz magmatskog rastopa na veoma visokim temperaturama, ali pri ekstremno visokim temperaturama mogu nastati i kontaktnometamorfno. Dejstvom hidrotermalnih rastvora, čak i […]
Limonit
Priredila: Pava SavićevićLimonit je mineral koji nastaje raspadanjem svih minerala sa sadržajem gvožđa. Njegov hemijski sastav je Fe2O3 x nH2O. Amorfan je i javlja se u vidu skrama, prevlaka, bubrežastih i zemljastih masa.Neki naučnici limonit ne smatraju mineralom, jer mu nedostaje definitivna hemijska formula i kristalna struktura. Često se formira kao talog na izvorištima i […]
Anhidrit
Priredila: Pava SavićevićOvo je sulfat kalcijuma – CaSO4. Nastaje uglavnom hidatogeno, najčešće u sonim ležištima. Uz prisustvo vode, ovaj mineral prelazi u gips. Kristališe rombično i javlja se u zrnastim, jedrim masama. Ukoliko se gips zagrije na 200 stepeni celzijusa, on može preći u anhidrit, što je rijetka pojava. Najčešća nalazišta ovog minerala su mjesta […]
Monmorijonit
Priredio: Ivan MijanovićMonmorijonit je po sastavu hidratisani alumosilikat, s tim što dio AI jona, može biti zamijenjen magnezijumom ili feri–gvožđem. Monmorijonit je mineral koji nastaje u procesu vulkanizma i hidrotermalne aktivnosti, a sastoji se od hidroksidnih aluminijskih silikata u obliku vrlo malih čestica. Minerali monmorijonita su javljaju u glinama, škriljcima, mezozojskim i kenozojskim sedimentima. Obično […]
Nefelin
Priredio: Ivan MijanovićNefelin kristališe heksagonalno, a javlja se u prazmatičnim ili tabličastim kristalima. Staklaste je sjajnosti na pljosnima, a na prelomu masne i bez izražene cjepljivosti. Nastaje pirogeno, pojavljuje se u magmatskim stijenama siromašnim SiO, a bogatim alkalijama.Ovaj mineral se koristi u proizvodnji stakla i porcelana. Najveća nalazišta se nalaze u: Velikoj Britaniji, Njemačkoj, Italiji, […]
Biotit
Priredio: Ivan MijanovićBiotit je po sastavu magnezijsko – gvožđeviti liskun, mada se, u stvari, radi o izmorfnoj smješi hidratisanog kalijsko – gvožđevitog i hidratisanog kalijsko – magnezijskog alumosilikata. Javlja se u magmatskim i metamorfnim stijenama, kao što su granit, diorit, gabro, peridotit i pegmatit. Postaje pirogeno u kasnim fazama kristalizacije magmatskog rastopa i sreće se, […]
Kaolinit
Priredio: Ivan MijanovićKaolinit je mineral glina, koji je dobio ime po provinciji Jiangxi u Kini, gdje je poznat od ranih vremena. Ovaj mineral se odlikuje mekom konzistencijom i zemljanom strukturom. Lako se slomi i može se oblikovati, posebno kada je vlažan. Joni silicijuma i aluminijuma se u njegovoj kristalnoj rešetki ne zamjenjuju, već grade naizmjenične […]
Leucit
Priredio: Ivan MijanovićOvaj mineral je dobio ime po grčkoj riječi leukos, koja u prevodu znači bijela boja. Leucit je mineral koji pripada grupi feldspata, koji se formira direktno iz rashlađene lave u vulkanskim stijenama. Leucit je mineral koji se kristališe teseralno u pravilnim kristalnim oblicima. Formira se u sredinama u kojima su prisutne niske koncentracije […]
Plagioklas
Priredio: Ivan MijanovićPlagioklasi su grupa srodnih minerala feldspata koja u suštini imaju istu formulu, ali se razlikuju u procentu natrijuma i kalcijuma. Izomorfni niz plagioklasa nastaje miješanjem dvije komponente: natrijskog plagioklasa Na2O x AI2O3 × 6 SiO2 i kalcijskog CaO x AI2O3 × 2 SiO2.Između dva krajnja člana postoje svi prelazi:– albit natrijski plagioklas sa […]
Sanidin
Priredio: Ivan MijanovićSanidin je kalijski feldspat sa neuređenom kristalnom rešetkom. Nastaje na visokim temperaturama, pa se javlja u izlivnim magmatskim stijenama, a kristališe monoklinično. Na krupnijim zrnima mogu se golim okom zapaziti blizne lamele.Ovaj mineral se upotrebljava u proizvodnji nakita kao dragi kamen. Najveća nalazišta ovog minerala su u: Francuskoj, Kini, SAD-u, Kanadi, Australiji, Novom […]
Dijamant
Priredio: Ivan MijanovićDijamant je mineral koji se u prirodi rijetko nalazi i predstavlja najtvrđu prirodnu supstancu. Kristališe teseralno, često u lijepim oblicima. Formiranje prirodnog dijamanta zahtijeva vrlo specifične uslove. Prisustvo ugljenika, koji kristališe pod visokim pritiskom, u rasponu otprilike između 4.5 i 6 GPa i uz relativno nisku temperaturu, između približno 900 i 1300 °C. […]
- 1
- 2
