Priredio: Ivan Mijanović
Pustinja Tar ili Velika Indijska pustinja, kako je često nazivaju, zahvata površinu više od 300 000 km², dok se njena širina kreće oko 485 km, a dužina 850 km. Oko 80 % pustinje Tar pripada Indiji, dok se ostatak nalazi na teritoriji Pakistana. Ova pjeskovita pustinja, prostire se najvećim dijelom u indijskoj državi Radžastan, a jednim dijelom i u državama Harajana, Pendžab i Gudžarata. U Pakistanu, ona se prostire u državama Sind i Pendžab. Ime pustinje potiče od riječi t’hul, što je opšti pojam za pješčane grebene u ovoj oblasti. Tar pustinja je ograničena nizom prirodnih granica, uključujući planinu Aravali na jugoistoku i planinu Punjab na sjeveru i sjeveroistoku, dok je na zapadu ograničena ravnicom rijeke Ind, a na jugu rijekom Veliki Kočki Ran.
Tar pustinja ima talasastu površinu, sa visokim i niskim pješčanim dinama odvojenim od pješčanih ravnica i niskih brda, koja se naglo izdižu iznad okolnih ravnica. Dine u pustinji su u stalnom kretanju i mogu imati različite oblike i veličine. Starije dine su u polustabilnom ili stabilizovanom stanju, a neke od njih mogu dostići i visinu od 150 m, u odnosu na okolni teren. Specifičnost pustinje Tar je i stalno prisutno kretanje dina. Samim tim, i pustinja se stalno kreće, što je posledica jakih vjetrova koji ovdje duvaju. O starosti pustinje postoje podjeljena mišljenja naučnika. Dok neki smatraju da je pustinja nastala prije 4 000 – 10 000 godina, drugi ipak smatraju da je ovaj predio postao pustinja oko 2 500 – 1 500 godine prije nove ere.
Karta 1. Geografski položaj Tar pustinje
Pustinja Tar se svojim sjevernim dijelom nalazi u suptropskim širinama, ali je ona svojim najvećim dijelom tropska pustinja. Ukupno godišnje sunčevo zračenje se kreće u rasponu od 200 do 220 kcal /cm². Ljeti, prosječne maksimalne temperature se kreću oko 40° C, a zimi se kreću oko 24° C. Nasuprot ovome, prosječne minimalne temperature se kreću oko 24° C tokom ljetnjih mjeseci, do 4° C tokom zimskih mjeseci. Najtopliji mjeseci su maj i jun. U sjevernim djelovima pustinje, zimi temperature mogu da se spuste i ispod nule. Apsolutni temperaturni maksimum koji je izmjeren u pustinji iznosio je 50˚ C. Iz sjeverozapadnog pravca duvaju prohladni vjetrovi koji su na zapadu jači, a u pravcu istoka slabe. Temperature su tada visoke i počinje da duva jugozapadni monsun. Kad duvaju suvi monsuni, oni podižu veliku količinu pjeska i stvaraju pješčane bure. U nekim djelovima pustinje Tar, tokom godine zabilježeno je da može biti prosječno do 27 dana sa burom. Količina padavina je mala, u prosjeku se kreće između 105 i 500 mm, i smanjuje se idući od istoka prema zapadu. Kiše donose jugozapadni monsuni, koji se u najvećoj mjeri javljaju od jula do septembra.
Površinski vodeni tokovi nisu prisutni u pustinji, ali nasuprot tome, prisutno je nekoliko slanih jezera. Takođe, izuzetak predstavljaju i podzemne vode, koje se uglavnom nalaze na dubini od 100 m.
Zemljišta u pustinji su predstavljena sa nekoliko grupa: pustinjska zemljišta, crvena pustinjska zemljišta, litosolima, regosolima i drugim tipovima. Često se na različitim dubinama može naići na debele akumulacije krečnjaka.
Živi svijet u pustinji Tar je veoma oskudan, što je posledica prirodnih uslova koji ovdje vladaju. Biljni svijet je oskudan i predstavljen je sa grmljem, nekim biljem i trnovitim stablima, kao što je akacija. U pustinji se nalaze antilope, indijski divlji magarci i indijska gazela. Od drugih životinja koje naseljavaju prostor pustinje Tar, svakako treba navesti i divlju mačku i crvenu lisicu. Pored navedenih životinjskih vrsta, prostor pustinje Tar, naseljavaja i 141 vsrta ptica (neke su migratorne), 23 vrste guštera i 25 vrsta zmija, među kojima se nalaze i neke endemične vrste.
Literatura:
Ristić, K. (1993). Regionalna geografija I – prvi dio. Univerzitet u Beogradu, Beograd.
www.britannica.com/place/Thar-Desert
www.newworldencyclopedia.org/entry/Thar_Desert
www.altiusdirectory.com/Travel/thar-desert.html
www.ukhtoma.ru/geobotany/asia06.htm
