Priredio: Marko Knežević
Hidrografsko bogatstvo Plavske opštine znatno upotpunjavaju brojna jezera glacijalnog porijekla: Plavsko, Ridsko, Visitorsko, Tatarijsko (Beškeća), Horolačko (Abdijino) Kućiško i Ropojansko jezero. Kao samostalna turistička vrijednost sa poliatraktivnim svojstvima izdvaja se, zbog svojih morfomertrijskih karakteristika, samo Plavsko jezero. Ostala jezera su znatno manja po površini i predstavljaju komplementarne turističke vrijednosti planina na kojima se nalaze.
Plavsko jezero je najveće glečarsko jezero u Crnoj Gori. Površina jezera iznosi 2 km², najveća dubina 9,15 m, dužina 2,16 km, najveća širina 1,49 km, a dužina obalske linije 7,520 km. Sliv jezera ima površinu od 288 km² (podaci dati po S. Stankoviću). Jezero je smješteno u najnižem dijelu Plavskog terminalnog glečerskog basena, između Visitora i Prokletija, na 906 mnv. Sa sjeverne strane basen jezera je pregrađen nizovima čeonih morena, a sa istične strane izdiže se velika ivična morena – Završ (27, 39-40).
Karta 1. Položaj jezera u Plavskoj župi
Jezero je protočno. Na južnoj strani prima pritoku Ljuču, a na sjevernoj strani iz njega ističe Lim, koji se usjekao u morene. Zahvaljujući tome voda jezera po fizičkim i hemijskim osobinama ne odstupa mnogo od rečne vode. Pripada tipu kalcijum-bikarbonatnih voda sa slabom bazičnom reakcijom. Zbog neznatne dubine jezero podleže termičkim osobinama kopna. Jezerska voda je dosta hladna. Vodu jako rashlađuje veoma hladna voda pritoke Ljuče, a u toku ljeta i brojni sublakustrijski izvori, tzv “toplusi”. Zimi se iznad tih izvora, voda ne mrzne, niti između ušća Ljuče i izlaza Lima.
Srednja godišnja temperatura vode Plavskog jezera iznosi 7,0°C, što je niže od srednje godišnje temperature vazduha koja iznosi 7,6° C. Prosječna temperatura vode u julu iznosi 18,5°C, u avgustu 20,0°C, a u septembru 18,3°C. Ove temperature determinišu dužinu kupališne sezone, koja traje tri mjeseca. Za vrijeme toplih ljetnjih dana voda se zagrije i preko 22° C i tada je prijatna za kupanje.
Turističku vrijednost jezera znatno povećavaju salmonidne i timalidne vrste riba (endemična pastrmka blatnjača, mladica, kalifornijska pastrmka, lipljen), koje se smatraju plemenitim i predstavljaju glavni izazov za sportske ribolovce. Osim njih, u jezeru žive i košljive vrste, slabijeg kvaliteta mesa (štuka, skobalj, klen, manjić i dr.).
Jezero je mirno i dosta prostrano te je pogodno za sportske aktivnosti na vodi: veslanje, kajakarenje, plivanje, ribolov, jedrenje, skokovi u vodi i dr. Međutim, jezerski turizam nije razvijen u skladu sa mogućnostima koje jezero pruža. Osnovni razlozi tome svakako su neuređenost jezera za turističku eksploataciju, devastacija ribljeg fonda. slaba organizacija jezerskog turizma i nedovoljni smještajni kapaciteti..
Ridsko ili Hridsko jezero spada u grupu planinskih jezera poznatih u narodu pod nazivom “gorske oči”. Jezero je glacijalnog porijekla. Smješteno je u cirku ispod Ridskog krša i Krša Bogićevice, na 1970 mnv. Dekor ovog bisera Prokletija predstavlja molikova šuma koja ga okružuje i koja se ogleda u njegovoj kristalno bistroj vodi, sa opaljenim stablima borova od gromova na njegovoj obali. Površina jezera pri srednjem vodostaju iznosi 33376 m², dužina 300 m, širina 170 m, a dubina 6 m, dok dužina obale pri visokom vodostaju iznosi 1100 m. Vodu dobija od padavina, snježanika i izvora a gubi je poniranjem i isparavanjem. Divlja ljepota jezera sa okolinom predstavljaju glavni atribut njegove turističke privlačnosti. Smatra se najljepšim planinskim jezerom Crne Gore i šire. Najčešći posjetioci jezera, koje je dostupno šumskim putem od Plava (oko 18 km) i pješačkim stazama, su turisti, posebno planinari, lovci, ljubitelji prirode Prokletija, naučnici, izltnici, učesnici ekskurzija, a u poslednje vrijeme i sportski ribolovci.
Visitorsko jezero se nalazi na na SZ strani Visitora, u izvorištu Murinske rijeke, na 1735 mnv. Jezero je dostupno šumskim putevima uz dolinu Murinske rijeke, iz Brezojevica preko prevoja Mramorje, koji put dopiru do blizu ovog “gorskog oka”. Takođe i put uz dolinu Pepićke rijeke vodi u pravcu jezera. Morfometrija jezera vidi se iz podataka: površina 4212 m², dužina 91,5 m, širina 72,5 m, dubina 4,1 m, a dužina obale 294 m (podaci po S.Stankoviću). Jezero je glacijalnog porijekla i spada u grupu cirknih jezera, kao i Ridsko. Cirk u u kome je smješteno jezero pregrađen je morenskim bedemom visokim 2, a širokim 25 m. Fenomenološka svojstva jezera vezana su za tresavki pokrivač koji se formirao na njegovoj površini. Po legendi, koja se prepliće sa stvarnišću, taj pokrivač je nastao od nekadašnjeg splava kojeg su stočari napravili na jezeru radi zaštite stada stoke od divljih zvijeri. Kako je splav bio dobro nađubren vremenom se pretvorio u ploveće ostrvo, koje su vjetrovi pomjerali s obale na obalu. Danas je taj pokrivač nepokretan.
Ropojansko (Čemerikino) jezero, na albanskom Liqeni shtares, nalazi se u izvorišnom dijelu doline Ropojane, između istočnih padina Karanfila i sjeverozapadne strane Šćokišta (Qokishtes), na 1238 mnv. Pri najvišem vodostaju jezero je dugačko oko 700 m, najveća širina mu je 200 m, a dubina 10 m. Puno je zmija pa ga nazivaju i Zmijskim jezerom.
Tatarijsko jezero (Beškeća) nalazi se ispod najvišeg vrha planine Tatarije (2095 m) u izvorištu Murinske rijeke, na 1935 mnv. Dugačko je 60 m, široko 48, duboko najviše 2,36 m, a dužina obalske linije oko 180 m.
Horolačko (Abdijino) jezero smješteno je na planini Horolac, ispod njenog vrha, na 2048 mnv. Dugačko je oko 50, široko 40, a duboko 4 m. Iako se nalazi na kamenitoj podlozi nikad ne presušuje. Vodu dobija od snježanika i dva manja izvora, a gubi je isparavanjem i poniranjem.
Objavljen: Knežević, M. (2022). Plavska Župa. Beograd: Štampar Makarije, Podgorica: Obodsko slovo, 46-48.
