Priredio: Ivan Mijanović
Plagioklasi su grupa srodnih minerala feldspata koja u suštini imaju istu formulu, ali se razlikuju u procentu natrijuma i kalcijuma. Izomorfni niz plagioklasa nastaje miješanjem dvije komponente: natrijskog plagioklasa Na2O x AI2O3 × 6 SiO2 i kalcijskog CaO x AI2O3 × 2 SiO2.
Između dva krajnja člana postoje svi prelazi:
– albit natrijski plagioklas sa O-10% Sa komponente;
– oligoklas sa 10 – 30%
– andezin sa 30 – 50%
– labrador sa 50 – 70%
– bitovnit sa 70 – 90% i
– anortit Sa – plagioklas sa preko 90% kalcijske komponente.
Inače, s obzirom na različit sadržaj SiO2 i Na i Ca plagioklasima, često se dijele na kisjele – one sa visokim sadržajem SiO2 (albit i oligoklas), intermedijarne ili prelazne – sa srednjim sadržajem SiO2 (andezin), i bazične – sa niskim sadržajem SiO2 (labrador, bitovnit i anortit).
Svi plagioklasi kristališu triklinično i česta je pojava takozvanih polisintetičnih blizanaca. Intermedijarni tipovi mogu imati zonarnu građu, pri čemu je centar kristala najbazičniji, a idući ka periferiji zrna svaka sljedeća lamela je sve kiselija.
Plagioklasi se često javljaju u magmatskim stijenama i njihovi su veoma važni sastojci. Stijene u kojima se javljaju su: granit, diorit, gabro, riolit, andezit i bazalt. Takođe, plagioklasi ulaze u sastav i nekih metamorfnih stijena, kao što je gnajs. Minerali koji čine grupu plagioklasa veoma su slični i teško ih je razlikovati bez laboratorijskih ispitivanja. U sedimentnom ciklusu, pri površinskom raspadanju, kisjeli plagioklasi prelaze u minerale glina, a bazični se kalcitišu.
Ovi minerali se koriste pri proizvodnji keramike, kao građevinski materijal, kao dragi kamen (ne koristi se za nakit, jer je slabe postojanosti).
Literatura:
Jovanović, V., Srećković, D. – Batoćanin (2006). Osnovi geologije. Zavod za udžbenike, Beograd.
Đorđević, P., Jovanović, V., Cvetković, V. (1996). Primenjena geologija. Univerzitet u Beogradu, Beograd.
www.minerals.net
www.geology.com
