Priredio:Miroslav Doderović, Zdravko Ivanović
Na osnovu svih napomena i grafičkih prikaza proizilazi, da se nepravilnosti u termičkoj slojevitosti javljaju u površinskim dijelovima okeana
i najčešće do dubine od nekoliko stotina m. Vertikalna podjela temperatura se javlja u nekoliko oblika, i da se ne bi morala u svakom slučaju
opisivati, dobila je naročite oznake, isto onako kao i razne vrste podjela saliniteta. Ako je temperatura od površine do dna ista, voda
je homotermička. Ima i homotermičkih površinskih i dubinskih slojeva, ako je temperatura od površine do određene dubine, ili od dna na više, u cijelom vodenom stubu jednaka.
U svima ostalim slučajevima podjela je heterotermička, a kod nje ima nekoliko tipova. Ako temperature od površine stalno opadaju vlada anotermička slojevitost, koja je normalno stanje na okeanskoj pučini i u sporednim morima manjih geografskih širina. U obrnutom slučaju, ako je voda na površini hladnija, a prema dnu sve toplija, slojevitost je katotermička; nje može biti u slučajevima gdje najgornji sloj ima najmanji salinitet, pa se sa dubinom povećava i on i specifična težina vode. Takvo je zimsko termičko stanje na sporednim morima većih širina. Dosta je česta dihotermička slojevitost na mnogim sporednim morima većih širina u najtoplijim mjesecima, kada se između dva toplija sloja ulazi jedan hladniji. U tim slučajevima temperature opadaju od morske površine do određene dubine, pa se poslije ponovo povećavaju. Posljednji je oblik mezotermičke slojevitosti, tj. postepeni priraštaj temperatura od površine do izvjesne dubine i daljeg opadanja. Tada su površinski i dubinski sloj hladniji od međusloja, što je dosta čest slučaj na velikim širinama.
Kod vertikalne podjele okeanskih temperatura mogu se uopšte izdvojiti tri različita termička sloja, sa izuzetkom polarnih širina. Prvi je površinski sloj, koji je približno ograničen izobatom od 200 m. U njemu se jasno osjećaju godišnja kolebanja temperatura, ali se amplitude sa dubinom smanjuju, isto kao na kopnu, i temperature uglavnom naglo opadaju sa dubinom. U površinskom sloju, naročito kod plitkih mora, podjela temperatura nije pravilna, zavisi od mnogih lokalnih uslova, kao i od površinske temperature.Osim toga mijenja se prema godišnjim dobima i preovlađujućim vjetrovima. U dubini od 200 m temperature se mnogo razlikuju od površinskih. U tim dubinama su znatno smanjene na ekvatorijalnom pojasu, gdje spadnu ispod 150C, a u istoj dubini je najtoplija voda oko povratnika, sa temperaturama iznad 150C.Ispod površinskog dolazi srednji sloj, čija se debljina mijenja od 700 do 1500m. U tome pojasu temperature još osjetno opadaju, ali sporije nego u površinskom sloju. Njegove osobenosti u srednjem sloju iščezavaju i temperaturna podjela je po uporednicima pravilnija. No, i u tome pojasu, u dubini na 400 m temperature oko ekvatora niže su od 80 do 110C, nego na većim širinama, gdje se oko 300 g.š. na dosta velikom prostoru povećaju do 120, 140, pa i 160C, naročito na sjevernom Atlantiku. Najniže su temperature oko antarktičkog kopna, gdje spadnu ispod 00, pa je u toj dubini cijelog okeana ekstremna razlika u temperaturama nešto veća od 160C. U dubini od 1000 m podjela temperatura je još jednoličnija. U Tihom okeanu se na pojasu od 500 s.g.š. do 550 j.g.š. smjenjuju se temperature od 30 C do 70 C, a na najvećem dijelu od 40 do 50C. U Atlantskom okeanu su maksimalne temperature nešto veće od 90 istočnije od Bresta, pa na jugozapad do 330 s.g.š. i odatle na istok preko Madejre do Maroka, a minimalne su nešto niže od 20C u okolini sjeveroistočnih obala Sjeverne Amerike. Od 150 s.g.š. prema Ekvatoru temperature su niže od 50C, a prema većim širinama se povećavaju do približno 350 s.g.š. Najtopliji je u toj dubini Indijski okean. Na kraju dolazi duboki sloj, koji prema dubini dna može imati debljinu od nekoliko kilometara. Za njega je karakteristično da temperature sa dubinom vrlo sporo opadaju ili ostaju konstantne, i da u istim dubinama vladaju gotovo iste temperature i isti salinitet. U dubini od 3000 m Tihi okean na pojasu od 500 s.g.š. do 550 j.g.š. nema većih razlika u temperaturi od 1,60 do 2,70C Indijski okean od 1,30C do 2,90C, dok Atlantski okean sjeverno od 400 j.g.š. nema nigdje nižu temperaturu od 20C, a samo je na istočnom dijelu Gvinejske struje i u Sargaškom moru veća od 30C, sa maksimumom 3,70C. Na tom su nivou ekstremne razlike u temperaturama cijelog okeana smanjene na minimum, na 2,40C.
U abisalnoj oblasti, ispod 4000 m, nastaje u podjeli temperatura relativno veće šarenilo, jer se od tih dubina na ogromnim prostorima ravnog okeanskog dna pojavljuju pojedinačna udubljenja, potoline i kazani, a uzvišenja između njih predstavljaju neku vrstu subokeanskih razvođenja.
Glavne odlike tih okeanskih djelova su, što od onih dubina, gdje počinje udubljivanje, imaju do dna skoro nepromjenljivu temperaturu, koja je u raznim udubljenjima
različita, ali su razlike dosta neznatne. U sjevernom dijelu Tihog okeana, gdje mu se dno najvećim dijelom spušta ispod 5000 m, temperature su od 4000 m do dna 1,60C do 1,70 C. U koritu južne Australije i susjednom dijelu glavne kotline Indijskog okeana, uz zapadnu obalu Australije, vladaju pri dnu temperature od 0,80C do 0,90C, dok su na Atlantskom okeanu u argentinskoj kotlini dubinske temperature tek 0,10C do 0,40C, a u koritu Južne Afrike, istočno od centralnog atlantskog uzvišenja, veće, od 2,00C do 2,60C.
U Sjevernom polarnom moru, u izvjesnim djelovima južnog Atlantika i Tihog okeana temperature pri dnu spadnu do -0,50C i - 10C, jer u slanoj vodi zamrzavanje počinje pri dosta nižoj temperaturi nego u umjerenim širinama tim prije što su u slobodnijem saobraćaju sa polarnim morima.
U centralnoj kotlini Polarnog mora oko 84030¢ sjev. šir i 850 ist. duž., sjeveroistočno od Zemlje Franca Josifa, temperature do izvjesne dubine naglo povećavaju, od -1,80C u površinskim slojevima do 1,10C u dubini od 250 do 350 m, a odatle se sa dubinom prvo brže, a poslije sporije smanjuju do -0,70C u 1500 m. Na tom mjestu je između površinskog i dubinskog sloja hladne vode utisnut sloj znatno toplije vode. Takav raspored se ne može drugačije protumačiti nego donošenjem tople vode s juga, i to one koja je slanija i teža od površinske. Nešto drugačiji odnosi, a katkad i suprotni, su na najjužnijim djelovima okeana, oko Antarktika. Tamo je na njegovoj istočnoj polovini, oko 620 j.g.š. i 560 i.g.d., sjeverno od Zemlje Enderbia i Kempa, površinski sloj do 100 m dubine hladniji od -100C, ali se već u dubini od 175 m temperatura poveća do 1,10C, od 200 do 1500 m je skoro konstantna, oko 1,60C, a dublje počinje postepeno opadati, i na dnu, u 4636 m, smanji se do -0,40C.
I tu se između dva hladna sloja uvukao topliji, ali znatno deblji sloj vode, koji je nesumnjivo slaniji i svakako porijeklom sa umjerenih predjela.
On znatno utiče na topljenje najdubljih dijelova ledenih brijegova.
Objavljen: Doderović, M., Ivanović, Z. (2008). Okeanografija-Geografski aspekti. Nikšić: Geografski institut Filozofskog fakulteta, 97-100.
