Priredili: Marko
Čabarkapa, Ivan Mijanović
U Subartičkim djelovima kopna, tokom zimskih mjeseci, javljaju se temperature, koje su znatno niže nego što ljetnji mjeseci imaju pozitivne vrijednosti temperature. Ovome se mora dodati i činjenica, da se voda koju zemljište upije tokom toplijeg dijela godine, zamrzne tokom zimskog perioda i ostaje tokom većeg dijela godine u tom stanju. Taj zamrznuti dio zemljišta naziva se stalno zamrznuto zemljište ili tjel. Debljina ovoga sloja je različita, i idući od juga prema sjeveru biva sve veća (u Sibiru može biti debeo i do 1 500 m). Stalno zamrznuto zemljište javlja se u onim oblastima u kojima je prosječna godišnja temperatura 0° C ili ima negativne vrijednosti, zime duge, hladne i bez atmosferskih padavina, dok su ljeta kratka, suva i prohladna.
Tjel zahvata velike površine kopna (procjenjuje se, oko 20 % cjelokupne površine kopna), tako da se javlja na prostoru Skadinavskog poluostrva, sjeverne Rusije, Sibira, Sjeverne Amerike, ostrvima Kanadskog arhipelaga, Islanda i Grenlanda, dok se smatra da se tjel javlja na cijelom prostoru Antartika. Stalno zamrznuto zemljište se prostire prema jugu sve do 55° sjeverne geografske širine. Ono zahvata ogromna prostranstva, tako da ono u Rusiji zahvata 10 miliona km², na Aljasci zahvata 75 % teritorije, u Kanadi 83 %, a na Grenlandu 86 %.
Pored pomenutih oblasti, stalno zamrznuto zemljište se javlja i u nižim geografskim širinama u visokim planinama. Ovakav tip permafrosta (stalno zamrznutog zemljišta) naziva se alpski permafrost, i javlja se u onim oblastima gdje su temperatura 0° C ili niže i kao tekve se zadržavaju dvije ili više godina. Alpski permafrost je najviše rasprostranjen u Kini, gdje zahvata površinu od oko 1 500 000 km².
Slika 1. Permafrost Herschel Island, Kanada
Izvor: https://en.wikipedia.org/wiki/Permafrost#/media/File:Permafrost_in_Herschel_Island_015.jpg
Karakteristika tjela, je da se na njegovoj površini ne mogu javiti rječni tokovi, a ako su oni prisutni, onda su stranog porijekla. Primjer za ovo su sibrske rijeke (Jenisej, Ob i Lena), koje teku sa i ulaze na prostor stalno zamrznutog zemljišta.
Na prostorima gdje se rasprostire stalno zamrznuto zemljište, u djelovima koji se nalaze iznad njega, dolazi tokom ljetnjeg perioda do njegovog kravljenja. Kolika će biti debljina ovog sloja koji se odmrzava, zavisi od trajanja ljeta i visine pozitivnih temperatura tokom njega. U slučaju da su ove temperature visočije i trajanje ljeta duže, tada će debljina ovog otkravljenog sloja biti veća. Debljina ovog otkravljenog sloja se u prosjeku kreće od 0,3 do 2 m. U ljetnjim mjesecima dolazi do naizmjeničnog zamrzvanja i kravljenja ovog sloja zemljišta. Naime, tokom dana dolazi do kravljenja ovog sloja usled pozitivnih vrijednosti temperatura. Tokom noći, usled negativnih temperaturnih vrijednosti, ovaj sloj se ponovo zamrzava.
Literatura:
Petrović, D., Manojlović, P. (2003). Geomorfologija. Geografski fakultet Beograd.
https://www.britannica.com/science/permafrost
http://curry.eas.gatech.edu/Courses/6140/ency/Chapter10/Ency_Oceans/Sub-sea_Permafrost.pdf
